Amasya Genelgesi'nin 92. Yıldönümü

Mustafa Kemal’in Türk Devrimini başlatmasının ilk adımı Samsun olarak bilinir. Ancak bu devrimin bildirgesi de ‘Amasya Genelgesi’ olarak adlandırdığımız, son derecede önemli tarihi belgedir. Amasya şehri tarihimizde ayrı bir öneme sahiptir. Adeta bir ayaklanmaya öncülük edecek bir durumda olan özgür bir şehirdir. Moğol istilasından kurtulduktan sonra, bir süre Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur. İstanbul alındıktan sonra da veliaht şehzade Amasya’da eğitim görürdü ve şehirde valilik yapardı. Bu durum adeta bir gelenek halini almış idi. Bu nedenle Amasya hep ayrıcalıklı bir kent durumunda idi. Mustafa Kemal Samsun’dan sonra Amasya’da Türk Devriminin tarihimizdeki ilk “İhtilal Beyannamesi” olarak adlandırdığımız bu belgeyi yayımlamak sureti ile herkese bu ulusal davaya katılmak için ivedi davranmalarını, Osmanlı Devleti’nin âciz ve güçsüz bir devlet olduğunu anlatmak istemiştir. Mustafa Kemal, 19 Haziran 1919’da önce ulusal savaşımın önde gelenlerinden Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Refet Bele ile Amasya’da görüşmeler yapmıştır. Bu görüşmeleri Konya’da bulunan Ordu Müfettişi Mersinli Cemal Paşa’ya ve Erzurum’da bulunan Kazım Karabekir Paşa’ya bildirip onların onayını da aldıktan sonra 21-22 Haziran gecesi “Amasya Genelgesi” adı ile duyurmuştur. Genelge şöyledir: 1- Vatanın ve ulusun bağımsızlığı tehlikededir. 2- Hükümet üzerine aldığı sorumluluğu gereği gibi yerine getirememektedir. 3- Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. 4- Ulusu içinde bulunduğu durumdan kurtarmak ve sesini dünyaya duyurmak için ulusal bir heyetin varlığı gereklidir. Bunun için Anadolu’nun güvenli bir bölgesi olan Sivas’ta ulusal bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır. 5- Kongreye katılmak üzere tüm vilayet ve sancaklardan seçimle belirlenecek üçer temsilcinin gizlice Sivas’a gelmesi gerekmektedir.

“Amasya Genelgesi” bir ilktir, bir başkaldırıştır, devrimci bir adımdır. Kısaca özetlememiz gerekirse. “Amasya Genelgesi” neden önemlidir?

- Tarihimizdeki ilk ihtilal beyannamesi olması açısından önemlidir...

- Türk ulusunun kurtulması için ortaya atılan düşüncenin halka anlatılması, açıklanması açısından önemlidir: Ulusun azim ve kararlığı ile kurtulma düşüncesi. Yani ilk kez ulusal egemenlik düşüncesinin ortaya atılması açısından önemlidir.

- Amasya genelgesi ile tarihimizde ilk kez ulusal bir heyetin kurulacağı ve artık bundan sonra Sivas’ta bir kongre toplanarak, Padişahın öneminin kalmadığının belirtilmesi açısından da önemlidir.

- “Amasya Genelgesi”, Kemalist devrimin doğuşunun gerçekleşmesi açısından önemlidir. Ayrıca bu genelge bir bağımsızlık bildirgesi olması açısından da ayrı bir öneme ve yere sahiptir.

Dr. Handan Diker